Hagiografia: Św. Agata. Bezkompromisowość dziewicza

Świętych Agat jest od groma. Przynajmniej dziewięć. Dzisiaj oryginał: Święta Agata z Katanii. Zwana też czasem Agatą Sycylijską.

Rozpocząć należałoby od Decjusza. Był cesarzem – nader energicznym – przez dwa lata z kawałkiem. W 249 roku sięgnął po władzę w sposób zgodny z uświęconą tradycją, czyli mordując swego poprzednika i prosząc grzecznie senat o przyznanie mu wakującego stanowiska. Senat nie zwykł w takich przypadkach odmawiać i entuzjastycznie przyznał. Ponieważ cesarstwo rozłaziło się w szwach, nowo upieczony władca postanowił coś z tym zrobić. Pomysł polegał na wydaniu edyktu nakazującego wszystkim poddanym dostarczenie świadectwa lojalności poprzez złożenie ofiary jego autorowi. Ze stanowiskiem cesarza związane były mianowicie dodatkowe przywileje i udogodnienia, jednym z nich był awans na boga. Niektórzy chrześcijanie mieli dylemat moralny ze względu na kategoryczny imperatyw zawarty w pierwszym przykazaniu. Większość nie miała – co później doprowadziło w gminach chrześcijańskich do pewnych niesnasek.

Legenda głosi ( podczas gdy historia milczy) że Agata spodobała się namiestnikowi Sycylii, niejakiemu Kwincjuszowi (Quintianus) który, mimo że była chrześcijanką, postanowił jej się oświadczyć. Jak większość neofitów, Agata przejęła się nową religią do tego stopnia, że postanowiła żyć i umrzeć w dziewictwie. Kwincjusz, urażony w swej miłości własnej, jedynie częściowo wyszedł jej marzeniom na przeciw, a mianowicie ułatwiając jej zejście. Przedtem jednak rzucał jej kłody pod nogi, umieszczając ją (prawdopodobnie w celach dydaktycznych) w miejscowym burdelu, zwanym też bardziej oględnie lupanarem. Legenda głosi dalej (i tu się robi niesamowicie), że po miesiącu spędzonym w przybytku płatnej miłości Agata nadal pozostawała dziewicą. Potomni słusznie uznali to za cud. Kwincjusz natomiast, nie tylko się zirytował, lecz wykorzystując edykt Decjusza wtrącił nieboraczkę (nadal dziewicę) do więzienia. Gdy i to nie pomogło, nakazał amputować jej obie piersi przy pomocy żelaznych szczypiec. Może to było bardzo bolesne i mało estetyczne, ale posłużyło wielu malarzom renesansu i baroku za źródło inspiracji. Zwykli oni przedstawiać męczenniczkę zapiętą wysoko pod szyję, ale za to z tacą w ręku. Na tacy leżały piersi. Z konwencji wyłamał się później Tiepolo, u niego tackę trzyma jakiś chłopczyk, z tego powodu obraz jest niestety mniej śmieszny.

Wtrąconej do lochu przybywa – zupełnie nieproszony – na ratunek duch św. Piotra i usiłuje posmarować rany jakimś mazidłem. Agata grzecznie ale stanowczo odmawia. Było to postępowanie przewidujące, następnego dnia zostaje, na rozkaz Kwicjusza, upieczona żywcem. Egzekucja zostaje podobnież  przerwana przez trzęsienie ziemi. Wbrew przysłowiu twierdzącemu że „co się odwlecze, to się nie upiecze” kaźń kontynuowano gdy tylko wstrząsy ustały.

Z jakiegoś niepojętego powodu, ludność Katanii uznała, że fakt ocalenia miasta w trakcie mającego miejsce rok później wybuchu Etny to zasługa męczenniczki. Kwincjusz już tego nie dożył, zmarł kopnięty przez własnego konia. Również Decjuszowi się nie poszczęściło, wybrał się na wyprawę przeciw Gotom i już z niej nie wrócił.

Wspomnienie liturgiczne Agaty, męczennicy w kościele katolickim obchodzone jest 5 lutego. Agata prawosławna obchodzona jest natomiast 18 lutego.

Jej atrybutem jest dom w płomieniach. Czasem też misa z obciętymi piersiami. Jest patronką kominiarzy, ludwisarzy, odlewników i z niewyjaśnionych przyczyn – również pielęgniarek.

Modlitwa do św. Agaty pomaga w schorzeniach piersi i chroni przed piorunami w czasie burzy. Pogląd, jakoby w przypadku wybuchu pożaru, modły do św. Agaty należy poprzedzić zawiadomieniem straży pożarnej, zwykło się zaliczać do niebezpiecznych herezji.