Leksykon intersujących schorzeń: Choroba Parkinsona

Nie możemy narzekać na brak poradników i leksykonów. Jest rzeczą drugorzędną, czy pragniemy nauczyć się grać w tenisa w weekend, języka Suahili w dwa tygodnie, zostać znawcami grzybów, ekspertami w zakresie fizyki kwantowej, szamanizmu, homeopatii lub psychoanalizy – odpowiedni poradnik, bądź samouczek wyskoczy nam naprzeciw obiecując surogat wiedzy i złudzenie łatwo osiągalnej kompetencji. Kto jednak myśli o potrzebach jakże licznych hipochondryków? W poszukiwaniu objawów interesujących i zarazem groźnych schorzeń grupa ta pozostawiona zostaje (bezlitośnie) samej sobie. Zdani na przypadkowe i często niezrozumiałe informacje, hipochondrycy błądzą bezradnie, narażając się niejednokrotnie na śmieszność i drwiny. Wychodząc naprzeciw trudnemu do zakwestionowania zapotrzebowaniu, przedstawiamy dziś pierwszy odcinek i serwujemy chorobę Parkinsona.

Ogólnie.

Nie jest prawdą, że choroba Parkinsona (Parkison’s Disease, PD) jest schorzeniem urojonym. Istnieje ona naprawdę. Została po raz pierwszy opisana przez angielskiego zbieracza skamielin, który parał się w chwilach wolnych od publicystyki politycznej również medycyną. Szansa, że będziemy na nią (chorobę, nie medycynę) cierpieć, wynosi około 0,3%, jeśli jednak uda nam się przekroczyć 60 rok życia, zwiększa się ona w sposób znaczący, osiągając (w zależności od źródła) nawet do 1,65%. Chociaż PD uchodzi za chorobę ludzi starszych, znana jest również postać młodzieńcza. Może nas trafić w każdym wieku, a zatem młodzi hipochondrycy nie powinni tracić nadziei. Choroba Parkinsona jest często mylona z parkinsonizmem, czyli zespołem objawów przypominających PD i pojawiającym się w przebiegu innych intrygujących chorób. To nie jest to samo.

Objawy.

Objawów jest mnóstwo i każdy może znaleźć wśród nich coś dla siebie. Cztery z nich uznane zostały za tzw. objawy centralne. Są to: drżenie spoczynkowe, sztywność mięśniowa, spowolnienie i zubożenie ruchów oraz niestabilność postawy. Jeśli wstając rano mamy wrażenie, że jesteśmy sztywni jak kołek, znowu nie dogonimy tramwaju, chociaż innym się to udało, znajomi dziwią się, że się ostatnio garbimy, a podnosząc do ust kieliszek zauważymy nieznaczne drżenie – to nie jest jeszcze całkiem pewne, że cierpimy na chorobę Parkinsona. Z drugiej strony nie da się tego, prawda, całkiem wykluczyć.
Choroba zaczyna się podstępnie. Objawy poprzedzające (prodromalne) łatwo przeoczyć lub zignorować. Pojawiają się (lub nie) przeważnie powoli i w różnej, zupełnie nieprzewidywalnej kolejności. Pewna (początkowo trudno zauważalna) niezręczność ruchów, psychiczne spowolnienie, trudności koncentracji lub (nieznaczne) kłopoty z pamięcią, skłonność do zaparć lub pisania maczkiem, przygnębienie, a nawet łojotokowy trądzik dopiero w późniejszym okresie bywają kojarzone z początkiem choroby. Przy odrobinie dobrej woli, każdy hipochondryk dostrzeże niektóre z nich u siebie.

Etiologia (skąd się to bierze)

Tak naprawdę, to nikt nie wie. W śródmózgowiu znajduje się tkanka zwana substancją czarną (substantia nigra), a w niej komórki produkujące (ważny neurotransmiter) dopaminę. W pewnym momencie zaczynają one obumierać i dopaminy nie ma kto produkować, czyli, używając kolokwializmu, nie wychodzi to nam na zdrowie. Ponieważ mózg jest organem o sporych możliwościach kompensacyjnych, trochę potrwa,  zanim rozwinie się pełen obraz schorzenia. Przeważnie około 15 lat, ale jest zawsze szansa, że o wiele szybciej. Dopamina odpowiedzialna jest (głównie) za przewodzenie bodźców regulujących napięcie mięśni, koordynację ruchów nieświadomych i szereg innych czynności. Jej braku nie da się wyrównać jedzeniem (lub podawaniem inną drogą) dopaminy, okazuje się bowiem, że nie wystarczy, aby była wewnątrz pacjenta, musi jeszcze być tam, gdzie jest potrzebna. A tym miejscem niekoniecznie jest układ pokarmowy lub krwiobieg.

Rozpoznanie (po czym lekarz poznaje, lub sądzi, że poznaje)

Lekarz stawia rozpoznanie na podstawie tego co widzi (jeśli ma czas, ochotę i umiejętności, aby dobrze popatrzeć), co opowiada mu chory i co wyczytał w podręczniku napisanym przez innych lekarzy. Nie ma żadnych obiektywnych, jednoznacznych testów ani laboratoryjnych markerów charakterystycznych jedynie dla Choroby Parkinsona. Jednoznaczne rozpoznanie jest jednak możliwe, dokonuje go anatomopatolog w czasie sekcji. Zadowolenie pacjenta z uzyskanej wreszcie pewnej i jednoznacznej diagnozy utrzymuje się jednak (z przyczyn łatwych do zrozumienia) w rozsądnych granicach.

Leczenie (tak zwane).

Choroba Parkinsona jest (piszemy to w maju 2011 roku) schorzeniem uznawanym powszechnie za nieuleczalne. Co naturalnie nie przeszkadza armii neurologów leczyć dotkniętych nią pacjentów. Ponieważ jednak leczenie, którego skutkiem nie może być wyleczenie (uzdrowienie) pacjenta mogłoby doprowadzić do (na przykład semantycznych) nieporozumień, medycyna wymyśliła pojęcie leczenia paliatywnego. Leczenie paliatywne polega na stosowaniu rozmaitych metod, co do których panuje (aktualne) przekonanie, że może mogą złagodzić postęp lub przebieg nieuleczalnego schorzenia. Nie gniewajmy się jednak na lekarzy: robią co mogą (nawet gdy mogą mało) nie starając się szczególnie– co nie powinno dziwić – o nagłośnienie tej smutnej prawdy. Metod jest kilka.
I. Leczenie farmakologiczne
Leczenie farmakologiczne choroby Parkinsona polega głównie na podawaniu pacjentom prekursora dopaminy (L-DOPA) w nadziei, że coraz to nowe objawy będą pojawiać się z pewnym opóźnieniem. Innymi słowy, że pacjent będzie dłużej chory. Rezultatem jest przeważnie pojawienie się, obok objawów schorzenia, również ich przeciwieństwa (nie zaś braku), co też nie musi być zabawne. Oprócz tego, ze zmiennym szczęściem i bez gwarancji pewnej skuteczności, stosowane są inne środki, takie jak antagoniści dopaminy, inhibitory monoaminooksydazy B, środki antycholinergiczne i kilka innych medykamentów.
II. Leczenie neurochirurgiczne
Zabieg zwany talamotomią (prawda, że ładniej się słyszy niż chirurgiczne zniszczenie części tkanki mózgowej) pozwala (u niepodatnych na leki pacjentów) na ograniczenie irytującego i trudnego do opanowania drżenia. W większości przypadków zamiast drżenia pojawiają się mało zabawne porażenia, ale nie szukajmy od razu przysłowiowego włosa w zupie.
III. Wszczepianie komórek macierzystych
Bardzo obiecujące. Niestety, raczej w przyszłości. Szczury nie podzielają entuzjazmu (u większości ogoniastych pacjentów co prawda ustąpiły objawy eksperymentalnie wywołanego parkinsonizmu, niestety pojawiły się teratomy, dla niezorientowanych: to takie nowotwory). Pewne nadzieje wiąże się obecnie z komórkami macierzystymi substancji czarnej, entuzjazm terapeutów nie jest jednak dotychczas poparty danymi  statystycznymi, uzyskanymi w ramach (odpowiednio)  szeroko zakrojonych badań.
IV. Co jeszcze pomaga lub szkodzi?
Pomagają (ponoć) dobre geny, a w zasadzie brak niedobrych mutacji. Ponieważ jednak nie mamy na to (te geny) żadnego wpływu, to pomijamy. Dobre podobno (poważne dane statystyczne) jest intensywne palenie tytoniu i picie morza kawy. Ale niewykluczone też, że miłośnicy używek żyją krócej i mają w związku z tym mniejszą szansę na dożycie wieku, w którym zwykło się chorować. Pewną uzasadnioną nadzieję budzi zastosowana przez niejaką Marie Simon-Pierre metoda terapeutyczna polegająca na intensywnych modłach skierowanych do mężczyzny imieniem Karol. Wystarczyło kilka modlitw i proszę, jak ręką odjął. Po raz kolejny okazało się, że również proste i mało kosztowne metody mogą przynieść zdumiewające rezultaty. Zazdrość i brak zrozumienia ze strony środowiska medycznego nie powinny w związku z tym nikogo dziwić.

Hipochondryków (i wszystkich, którzy pragną nimi zostać) pragniemy pocieszyć. Doświadczenie uczy, że od pierwszych prób klinicznych do rozpowszechnienia się nowej terapii mijają dekady. Jakże przydatne i łatwo dostrzegalne objawy choroby Parkinsona mogą nam służyć jeszcze lata całe.