Ameryka. Historia pewnego zabawnego nieporozumienia.

A zatem zaryzykujmy twierdzenie, że w czasach powszechnego dostępu do informacji, równie powszechny jest dostęp do sądów błędnych, popularnych pomyłek, nieporozumień wynikających z czyjejś dezynwoltury, złej woli, niedbalstwa bądź ignorancji. Raz popełniona pomyłka może zostać skorygowana, równie dobrze może zostać powielona siedem trylionów razy, uzyskując rangę prawdy objawionej, historycznego faktu lub prawa natury. Zrodzona przez górę mysz rośnie spokojnie do pokaźnych rozmiarów i jeśli damy jej wystarczająco dużo czasu i wystarczającą ilość gorliwych pomocników wyposażonych w przyrząd do klikania, może przerosnąć górę.

Pierwszym odruchem użytkownika internetu skonfrontowanego z sądem kontrowersyjnym, a rozpowszechnionym, jest sprawdzenie (naturalnie przy pomocy wyszukiwarki) jak się rzecz ma naprawdę. Osąd, czy rezultat takiego postępowania można uznać za smutny, czy też śmieszny, pozostawmy czytelnikowi.

Rok 1492 zapisał się w pisanej dużą literą Historii jako rok odkrycia Ameryki przez pana o nazwisku Cristóbal Colón, zwanego w naszym pięknym kraju zwyczajowo Kolumbem. Wielkie to było dokonanie i wielkości jego nie umniejsza fakt, że Colón odkrył kontynent zamieszkały od czasów późnego pleistocenu. Po prostu odkrył kontynent razem z potomkami tych, którzy odkryli go przed nim, ale najwyraźniej niesłusznie i w sposób niezasługujący na nasz szacunek lub uznanie. Sam Kolumb udał się w podróż jeszcze trzy razy po czym zmarł w przeświadczeniu, że niczego nie odkrył, lecz jedynie zgodnie ze swym zamiarem dotarł do Azji, której odkrywać nie trzeba było, bo już była od pewnego czasu odkryta. Wyposażeniem drugiej i trzeciej ekspedycji Kolumba zajmował się niejaki Alberico Vespucci: florentyński kupiec, autor rozlicznych listów i jak łatwo udowodnić notoryczny kłamca, oszust i mitoman. Chociaż po raz pierwszy postawił swą nogę na pokładzie w roku 1500 jako uczestnik wyprawy Pinzona, w napisanym 1504 roku i skierowanym do Pierro Soderiniego liście przypisuje sobie zasługę odkrycia kontynentu amerykańskiego w roku 1497 co jest kłamstwem nieudolnym, jako że w tymże roku zajęty był przygotowaniami do trzeciej wyprawy Kolumba. Korespondencja , teksty umów i pokwitowania dowodzą, iż rok 1497 spędził w Sevilli. W roku 1504 po raz pierwszy podpisuje się imieniem Amerrigo a czasem Amerigo. Błędy są zrozumiałe jeśli uświadomimy sobie, że do nowego niepospolitego imienia nasz wesoły Alberico musiał się przyzwyczaić.
Cofnijmy się jednak do roku 1497. Rok ten był pamiętny ze względu na wyprawę odkrywczą niejakiego Johna Cabota. Pomysłodawcą był król Henryk VII Tudor (tatuś tego Henryka, któremu błędnie przypisuje się sześć żon, ale o tym kiedy indziej) a sponsorem, organizatorem i finansistą niejaki Richard Ameryk, walijski arystokrata, kupiec i w ogóle sympatyczna postać. Wyprawa dotarła do wybrzeży dzisiejszej Kanady, pierwsze mapy odkrytej linii brzegowej od Nowej Szkocji po Nową Funlandię były właśnie jej skromnym wynikiem. To między innymi te właśnie mapy posłużyły później geniuszowi renesansowej kartografii, Martinowi Waldseemuellerowi jako pomoc, gdy podjął się swego wiekopomnego dzieła stworzenia pierwszej mapy całego podówczas znanego świata. Mapa była piękna, wykonana techniką drzeworytową i bogato zdobiona. Pokazywała ona, obok chudego niebywale kontynentu zwanego Mundus Novus również w swej górnej części osoby Ptolomeusza (tak, jak autor uważał, że wyglądał) oraz niejakiego A. Vespucci (tak, jak autor sądził, że na to zasłużył). Na dole widoczny jest napis, z którego wynika, że autor dzieła uwzględnił, obok dokonań ptolemeańskich również osiągnięcia i wiekopomne odkrycia autora aktualnego bestsellera pt. „Quattuor Amerjici Vespucci Navigationse“ (Cztery podróże Amerigo Vespucci), książki przetłumaczonej na 37 języków i z niejasnych powodów uznanej wówczas za dzieło naukowe, a w dodatku wiarygodne. Autor: Amerigo Vespucci. Pozycja o tyle ineteresująca, że zawierała między innymi twierdzenie autora, że to on właśnie jest odkrywcą Ameryki. Pięćdziesiąt lat po śmierci obu podróżników, potomkowie Kolumba musieli się spotkać z potomkami Vespucciego przed sądem, aby sprostować przynajmniej część zawartych w niej niewiarygodnych bredni florentyńskiego megalomana i bajarza
Jednakże w 1507 roku dziecko zostało niestety wylane niechcący wraz kąpielą i nic na to nie można było już poradzić. Mapa Waldseemuellera krążyła po Europie w ponad tysiącu egzemplarzy, podobizna florentyńskiego megalomana utrwaliła się do tego stopnia w świadomości i kolektywnej pamięci współczesnych, że odkręcenie oczywistej pomyłki nie było już możliwe.
Bezpośrednia sugestia, jakoby mógł istnieć związek pomiędzy nowym imieniem Alberico Vespucciego a nazwą nowego kontynentu pojawiła się po raz pierwszy w towarzyszącej Mapie Swiata broszurze noszącej tytuł „Cosmographiae introductio”. Jej autorem był najprawdopodobniej partner Waldseemuellera, Martin Ringmann. W oparciu – jak sam przyznaje – o lekturę i ocenę wymienionego powyżej bestsellera, w którym autor przypisał sobie zasługi dotyczące wszylkich nieomal odkryć dokonanych w Nowym Swiecie redukując konkurentów do sławy – włącznie z Kolumbem – do roli swych pomocników, Ringmann snuje rozważania, czy spotykana na coraz liczniejszych mapach nazwa America nie może przypadkiem być wynikiem chęci uczczenia wielkiego podróżnika i genialnego odkrywcy. Przyznaje jednak w miarę uczciwie, że rozważania na ten temat mają charakter czysto spelulatywny.
Sam Waldseemueller, gdy dotarły do niego wieści o raczej wątpliwej wiarygodności relacji Vespucciego, zastępuje w kolejnych wydaniach swego dzieła nazwę America bardziej neutralnym określeniem Terra Incognita. Na próżno, ogół już wie lepiej. I to nieomal wszędzie. Odmienne poglądy utrzymują się jedynie w Bristolu i – o dziwo – w nikaraguańskiej prowincji nazywanej przez Majów już w czasach prekolumbiańskich Amerrique. Prowincji odkrytej przez Kolumba w trakcie jego czwartej podróży.

Od dziesięcioleci toczona przez historyków i lingwistów debata, czy Ameryka zawdzięcza swą nazwę zamożnemu walijskiemu kupcowi, czy też raczej pomysłowości Majów, zdaje się nikogo raczej specjalnie nie interesować. Powszechny jest triumf folrentyńskiego fanfarona zawdzięczającego swą ugruntowaną w międzyczasie sławę pomyłce niemieckiego kartografa. Państwo wątpią? Przyjemnego klikania w obrębie Wikipedii życzę Państwu. Przyjemnego klikania.